Verslag bezoek aan het Joodse Gemeentegebouw Haarlem’, d.d. 18 september 2024, georganiseerd door de werkgroep Evenementen en Lezingen

Toen ik las ‘Lange Wijngaardstraat 14’, zag ik een ‘doorsnee huis in de Haarlemse binnenstad voor me: direct aan de straat, zo’n vijf meter breed, een tuintje achter en twee verdiepingen. Ik had verkeerd gedacht: het pand van de Joodse Gemeente Haarlem is een enorm gebouw met drie voordeuren, waarvan de linker ooit toegang gaf tot de joodse school, de middelste tot de sociëteit en het kantoor en de rechter tot de woning van de conciërge én tot de mikwe, het rituele bad.
Het gebouw is in 1887 speciaal voor de Joodse Gemeente gebouwd.

Tot de eerste jaren van Wereldoorlog II was het in gebruik bij deze Gemeente en in 1944 werd er een afdeling van de politie gevestigd. Na de oorlog kwam het pand in bezit van de gemeente Haarlem en werd het weer gebruikt door de politie. In de loop van de jaren 70 kwam het leeg te staan en werd het gekraakt en aan deze krakers, die het goed bewoonden, is te danken dat het niet helemaal instortte.

Nu is het leeg, de mikwe is gesloopt, de ramen zijn dicht getimmerd, maar… het komt goed! Stadsherstel heeft het pand gekocht, gaat er vijf appartementen in maken en op de eerste verdieping zal in twee enorme zalen aandacht besteed worden aan de geschiedenis van het joodse leven in Haarlem. Als alles goed gaat, zal de verbouwing in september 2026 klaar zijn.

Dit zijn feiten, maar moeilijker is het te vertellen welke indruk het binnen maakt; ik ga een poging doen. Ik voelde me klein in dit enorme pand en niet alleen in die grote zalen van de sociëteit, die zo’n 4,5 m hoog zijn en waar het plafond versierd is met gestucte acanthusbladeren. Ik voelde me klein in al die kamers, in de gang met marmeren vloer die tot de mikwe leidde en op de trappen met prachtige leuningen. Ik voelde me ook klein door de geschiedenis.

Machteld Tilanus

Voor meer informatie en prachtige beelden, kijk bij Stadsherstel.

De eerste- en de derde foto zijn gemaakt door Ton Apon, de tweede foto door Machteld Tilanus.