Gevelstenen

Gevelstenen geven in het algemeen informatie over de herkomst van de eigenaar, de gebruiker of de functie van het pand. Gevelstenen waren in vroegere tijden als het ware reclameborden voor de handel of het bedrijf dat in het pand was gevestigd. Vele eeuwen hebben de inwoners van Haarlem het zonder huisnummers moeten stellen. De stad was klein en overzichtelijk en er was geen noodzaak voor straatnaamborden en huisnummers. Daarbij konden veel mensen niet lezen. De straten kregen hun naam die voort kwam uit hun ligging of functie.

Informatie per gevelsteen

Onze uitgebreide catalogus van Haarlemse gevelstenen vindt u hieronder.

Via de Haerlem kaart

Zoek de gevelsteen of het gevelteken op de kaart:

klik hier

Zoeken op alfabet

Zoek de gevelsteen of het gevelteken vanaf een lijst:

klik hier

Gevelstenen en geveltekens in Haarlem

Vanaf de zestiende eeuw ging men vooral in de steden over tot het maken van gevelstenen. In Haarlem werd na de grote brand in 1576, die een groot deel van de Haarlemse houten huizen heeft verwoest, de stad herbouwd. Onder invloed van de toestromende Vlamingen en de groei van de economie in de Gouden Eeuw (rond 1600), werden veel huizen in steen herbouwd en van een gevelsteen voorzien.

Huisnummers zijn in de tijd van Lodewijk Napoleon (koning van Nederland 1806 – 1810) in Haarlem ingevoerd. Voor die tijd werd een pand omschreven door te verwijzen naar de huisnaam. Meestal werden eenvoudige, logische namen gegeven.

Gevelteken Jansstraat 64

Bijvoorbeeld: “DIT IS INDE TOELAST”, ANNO 1609. Deze steen is te vinden in de gevel van Jansstraat 64: de aanduiding van een herberg. Een toelast was een groot vat waarin wijn werd bewaard.

In de 18de eeuw neemt de toepassing van geveltekens af. De economische situatie verslechtert en er worden meer huizen gesloopt dan gebouwd. De stad verpauperde zienderogen. Met de komst van de huisnummering zijn gevelstenen niet meer echt nodig. Veel stenen verdwijnen in de loop der tijd uit het stadsgezicht, maar een honderdtal heeft de tand des tijds en de sloopwoede van de negentiende eeuw weten te doorstaan. Een aantal hiervan is nog in het Haarlemse straatbeeld te bewonderen, ook zijn gevel stenen te vinden in musea en privécollecties.

Tegenwoordig worden er weer nieuwe gevelstenen gemaakt als vorm van toegepaste beeldhouwkunst. Een voorbeeld zijn de nieuwe stenen die zijn/worden aangebracht op de woningen op het voormalige Remise terrein. Striptekenaars hebben hun striphelden verbonden aan de straatnamen en steenhouwers hebben de stenen gemaakt.